Sloka & Translation

Audio

[Devatas and daityas churn the ocean of milk -- Rudra swallows venom -- Visnu assumes the form of tortoise and supports Mandara mountain on his back -- emergence of Dhanvantari, apsarasas, etc -- battle between devas and daityas for possession of nectar.]

విశ్వామిత్రవచశ్శ్రుత్వా రాఘవ స్సహలక్ష్మణ:.

విస్మయం పరమం గత్వా విశ్వామిత్రమథాబ్రవీత్৷৷1.45.1৷৷


సహలక్ష్మణ: together with Lakshmana, రాఘవ: Rama, విశ్వామిత్రవచ: words of Visvamitra, శ్రుత్వా having listened, పరమమ్ great, విస్మయమ్ astonishment, గత్వా having obtained, అథ thereafter, విశ్వామిత్రమ్ addressing Visvamitra, అబ్రవీత్ spoke.

On hearing the words of Viswamitra, Rama along with Lakshmana, filled with astonishment said to him:
అత్యద్భుతమిదం బ్రహ్మన్ కథితం పరమం త్వయా.

గఙ్గావతరణం పుణ్యం సాగరస్యాపి పూరణమ్৷৷1.45.2৷৷


బ్రహ్మన్ O! Knower of Brahma, త్వయా by you, కథితమ్ is narrated, పరమమ్ great, ఇదమ్ this, గఙ్గావతరణమ్ descent of Ganga, పుణ్యమ్ sacred, సాగరస్య ocean's, పూరణమ్ replenishment, అత్యద్భుతమ్ exceedingly wonderful.

"O Knower of the Brahman! this story narrated by you relating to the descent of the sacred Ganga and the fullness of the ocean (due to Ganga's fall) is very wonderful".
తస్య సా శర్వరీ సర్వా సహ సౌమిత్రిణా తదా.

జగామ చిన్తయానస్య విశ్వామిత్రకథాం శుభామ్ ৷৷1.45.3৷৷


తదా then, తస్య Rama, సౌమిత్రిణా సహ together with Lakshmana, శుభామ్ holy, విశ్వామిత్రకథామ్ the story narrated by Visvamitra, చిన్తయానస్య while thinking, సా that, సర్వా completely, శర్వరీ night, జగామ passed away.

Then Rama along with Lakshmana spent the whole night reflecting on the auspicious story narrated by Viswamitra.
తత: ప్రభాతే విమలే విశ్వామిత్రం మహామునిమ్.

ఉవాచ రాఘవో వాక్యం కృతాహ్నికమరిన్దమ:৷৷1.45.4৷৷


తత: afterwards, అరిన్దమ: the destroyer of enemies, రాఘవ: Rama, విమలే clear, ప్రభాతే early morning, కృతాహ్నికమ్ after completing daily religious and spiritual rites, మహామునిమ్ great ascetic, విశ్వామిత్రమ్ addressing Visvamitra, వాక్యమ్ words, ఉవాచ said.

Thereafter, the progeny of the Raghus, the destroyer of enemies (Rama) addressed Viswamitra in the clear early morning after Viswamitra had completed his routine rites:
గతా భగవతీ రాత్రిశ్శ్రోతవ్యం పరమం శ్రుతమ్.

క్షణభూతేవ నౌ రాత్రి స్సమ్వృత్తేయం మహాతప:৷৷1.45.5৷৷

ఇమాం చిన్తయతస్సర్వాం నిఖిలేన కథాం తవ.


మహాతప: O! Great performer of austerities, పరమమ్ supreme, శ్రోతవ్యమ్ fit to be listened, శ్రుతమ్ has been heard, భగవతీ glorious, రాత్రి: night, గతా has passed, తవ your, ఇమామ్ this, సర్వామ్ complete, కథామ్ story, చిన్తయత: pondering over, నౌ for both of us, ఇయమ్ this, రాత్రి: night, క్షణభూతేవ like a moment, సమ్వృత్తా has turned out to be.

"O Noble ascetic! we have heard this great story worthy to be listened. As we both lay pondering over the entire story (narrated by you), the glorious night passed off just like a moment.
తరామ సరితాం శ్రేష్ఠాం పుణ్యాం త్రిపథగాం నదీమ్৷৷1.45.6৷৷

నౌరేషా హి సుఖాస్తీర్ణా ఋషీణాం పుణ్యకర్మణామ్.

భగవన్తమిహ ప్రాప్తం జ్ఞాత్వా త్వరితమాగతా৷৷1.45.7৷৷


సరితామ్ among rivers, శ్రేష్ఠామ్ excellent, పుణ్యామ్ holy, త్రిపథగామ్ flowing in three directions, నదీమ్ river Ganga, తరామ let us cross over, సుఖాస్తీర్ణా spread comfortably, పుణ్యకర్మణామ్ of men of pious acts, ఋషీణామ్ saints, ఏషా this, నౌ: boat, భగవన్తమ్ you venerable, ఇహ here, ప్రాప్తమ్ had arrived, జ్ఞత్వా knowing, త్వరితమ్ speedily, ఆగతా హి has come.

We will cross over Ganga, the best of rivers, the sacred river that flows in three directions.This boat of pious saints which is well laid-out has come here swiftly, having come to know that you, O Venerable one! have arrived".
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా రాఘవస్య మహాత్మన:.

సన్తారం కారయామాస సర్షిసఙ్ఘ స్సరాఘవ:৷৷1.45.8৷৷


తస్య మహాత్మన: of that illustrious, రాఘవస్య Rama's, తత్ వచనమ్ those words, శ్రుత్వా having heard, సర్షిసఙ్ఘ: accompanied by hosts of sages, సరాఘవ: together with Rama and Lakshmana, సన్తారమ్ to cross over, కారయామాస made (arrangements).

Hearing the words of noble Rama, he (Viswamitra), accompanied by hosts of sages besides Rama and Lakshmana made arrangements to cross (the river).
ఉత్తరం తీరమాసాద్య సమ్పూజ్యర్షిగణం తదా.

గఙ్గాకూలే నివిష్టాస్తే విశాలాం దదృశు: పురీమ్৷৷1.45.9৷৷


ఉత్తరం తీరమ్ northern bank, ఆసాద్య having reached, తదా then, ఋషిగణమ్ groups of sages, సమ్పూజ్య having paid homage, గఙ్గాకూలే on the bank of river Ganga, నివిష్టా: encamped, తే they, విశాలాం పురీమ్ city of Vishala, దదృశు: beheld.

Having reached the northern bank, they paid homage to the sages encamped on the bank of Ganga and beheld the city of Vishala.
తతో మునివరస్తూర్ణం జగామ సహ రాఘవ: .

విశాలాం నగరీం రమ్యాం దివ్యాం స్వర్గోపమాం తదా৷৷1.45.10৷৷


తత: subsequently, మునివర: best among ascetics, Visvamitra, సహ రాఘవ: together with Rama and Lakshmana, తదా then, రమ్యామ్ enchanting, దివ్యామ్ splendid, స్వర్గోపమామ్ like unto heaven, విశాలామ్ towards Vishala, నగరీమ్ city, తూర్ణమ్ speedily, జగామ went.

Thereupon Viswamitra, the best of ascetics, accompanied by Rama and Lakshmana soon proceeded towards the enchanting and splendid city of Vishala comparable to heaven.
అథ రామో మహాప్రాజ్ఞో విశ్వామిత్రం మహామునిమ్ .

పప్రచ్ఛ ప్రాఞ్జలిర్భూత్వా విశాలాముత్తమాం పురీమ్৷৷1.45.11৷৷


అథ thereafter, మహాప్రాజ్ఞ: great intellectual, రామ: Rama, ప్రాఞ్జలి: భూత్వా with folded palms, మహామునిమ్ eminent ascetic, విశ్వామిత్రమ్ Visvamitra, ఉత్తమామ్ excellent, విశాలాం పురీమ్ about the city of Vishala, పప్రచ్ఛ enquired.

Thereafter great intellectual, Rama, with folded palms enquired of eminent ascetic Viswamitra, about the excellent city of Vishala.
కతరో రాజవంశోయం విశాలాయాం మహామునే.

శ్రోతుమిచ్ఛామి భద్రం తే పరం కౌతూహలం హి మే৷৷.1.45.12৷৷


మహామునే O! Distinguished ascetic, విశాలాయామ్ in this city of Vishala, అయమ్ this, రాజవంశ: royal lineage, కతర: whose, శ్రోతుమ్ to listen, ఇచ్ఛామి I am desirous, తే భద్రమ్ may you prosper, మే to me, పరమ్ great, కౌతూహలం హి is my curiosity.

"O Distinguished ascetic, which royal dynasty is ruling this city of Vishala? Could you tell me?! Great is my curiosity. May you prosper"!
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా రామస్య మునిపుఙ్గవ:.

ఆఖ్యాతుం తత్సమారేభే విశాలస్య పురాతనమ్৷৷1.45.13৷৷


మునిపుఙ్గవ: pre-eminent among ascetics, తస్య రామస్య Rama's, తత్ వచనమ్ those words, శ్రుత్వా having listened, విశాలస్య city of Vishala's, పురాతనమ్ ancient, తత్ that, ఆఖ్యాతుమ్ to relate, సమారేభే commenced.

Viswamitra, pre-eminent among ascetics, hearing the words of Rama commenced to relate the history of the ancient city of Vishala.
శ్రూయతాం రామ శక్రస్య కథాం కథయతశ్శుభామ్.

అస్మిన్ దేశే తు యద్వృత్తం తదపి శృణు రాఘవ!৷৷1.45.14৷৷


రామ O! Rama, శక్రస్య Indra's, శుభామ్ auspicious, కథామ్ legendary story, కథయత: being related by me, శ్రూయతామ్ may be heard, అస్మిన్ దేశే in this country, యత్ what, వృత్తమ్ had happened, తదపి that also, శృణు you may listen.

"O Rama! hear the auspicious legend of Indra. Listen, too, what had happened to this
country.
పూర్వం కృతయుగే రామ! దితే: పుత్రా మహాబలా:.

అదితేశ్చ మహాభాగ వీర్యవన్తస్సుధార్మికా:৷৷1.45.15৷৷


మహాభాగ రామ! O! Blessed Rama, పూర్వమ్ formerly, కృతయుగే in Krita yuga, దితే: పుత్రా: sons of Diti, అదితేశ్చ sons of Aditi, మహాబలా: highly powerful, వీర్యవన్త: possessed of valour, సుధార్మికా: highly virtuous (used to live).

O Blessed Rama! in kritayuga, the sons of Diti were very strong and those of Aditi were spirited and righteous.
తతస్తేషాం నరశ్రేష్ఠ బుద్ధిరాసీన్మహాత్మనామ్ .

అమరా అజరాశ్చైవ కథం స్యామ నిరామయా:৷৷1.45.16৷৷


తత: then, నరశ్రేష్ఠ O! Best among men, మహాత్మనామ్ of the illustrious, తేషామ్ for them, అజరా: free from old age, అమరాశ్చైవ free from death, నిరామయా: free from disease, కథమ్ how, స్యామ we will be, బుద్ధి: ఆసీత్ a thought came.

O Best among men! a thought came to those illustrious ones, 'how can we be free from old age, death and disease'?
తేషాం చిన్తయతాం రామ బుద్ధిరాసీన్మహాత్మనామ్.

క్షీరోదమథనం కృత్వా రసం ప్రాప్స్యామ తత్ర వై৷৷1.45.17৷৷


రామ O! Rama, చిన్తయతామ్ while they were reflecting over this matter, తేషామ్ for them, మహాత్మనామ్ noble ones, బుద్ధి: a thought, ఆసీత్ came, క్షీరోదమథనమ్ churning the ocean of milk, కృత్వా having made, తత్ర from there, రసమ్ nectar of immortality, ప్రాప్స్యామ we will obtain.

"O Rama! While the noble sons were reflecting over this matter an idea flashed across their minds to get nectar by churning the ocean of milk.
తతో నిశ్చిత్య మథనం యోక్త్రం కృత్వా చ వాసుకిమ్.

మన్థానం మన్దరం కృత్వా మమన్థురమితౌజస:৷৷1.45.18৷৷


తత: there upon, అమితౌజస: those men who were very powerful, మథనమ్ to churn, నిశ్చిత్య having decided, వాసుకిమ్ Vasuki, యోక్త్రమ్ as rope of the churning rod, కృత్వా having made, మన్దరమ్ Mandara mountain, మన్థానమ్ as churning rod, కృత్వా having made, మమన్థు: churned.

Thereupon, having decided to churn (the ocean mind) those very powerful ones, made Vasuki, (the great snake), as a rope and Mandara mountain as the churning rod.And started churning it.
అథ వర్షసహస్రేణ యోక్త్రసర్పశిరాంసి చ.

వమన్త్యతి విషం తత్ర దదంశుర్దశనైశ్శిలా:৷৷1.45.19৷৷


అథ thereafter, వర్షసహస్రేణ in a thousand years, యోక్త్రసర్పశిరాంసి the hoods of the serpent made as rope, తత్ర there, అతివిషమ్ virulent poison, వమన్తి vomitting, శిలా: rocks, దశనై: with teeth, దదంశు: had bitten.

After a thousand years, the hoods of the snake made as rope vomitted venom and started biting the rocks of the Mandara mountain with their teeth.
ఉత్పపాతాగ్నిసఙ్కాశం హాలాహలమహావిషమ్.

తేన దగ్ధం జగత్సర్వం సదేవాసురమానుషమ్৷৷1.45.20৷৷


అగ్నిసఙ్కాశమ్ resembling fire, హాలాహలమహావిషమ్ virulent venom known as Hala-Hala, ఉత్పపాత was sprung up, తేన by that, సదేవాసురమానుషమ్ with devatas, asuras, mortals, సర్వమ్ entire, జగత్ world, దగ్ధమ్ was burnt.

Therefrom was produced hala-hala, virulent venom resembling fire.The entire universe consisting of devatas, asuras and mortals was burnt down.
అథ దేవా మహాదేవం శఙ్కరం శరణార్థిన:.

జగ్ము: పశుపతిం రుద్రం త్రాహి త్రాహీతి తుష్టువు:৷৷1.45.21৷৷


అథ then, దేవా: devatas, శరణార్థిన: seeking refuge, మహాదేవమ్ great god, శఙ్కరమ్ the god causing happiness, పశుపతిమ్ lord of all living beings, రుద్రమ్ to Rudra, జగ్ము: had gone, త్రాహి త్రాహి ఇతి save us, save us, తుష్టువు: they extolled.

The devatas sought refuge in the great god Rudra who causes happiness, the Lord of all living beings. 'Save us, Save us', the cried.
ఏవముక్తస్తతో దేవైర్దేవదేవేశ్వర: ప్రభు:.

ప్రాదురాసీత్తతోత్రైవ శఙ్ఖచక్రధరో హరి:৷৷1.45.22৷৷


తత: thereupon, ప్రభు: lord, దేవదేవేశ్వర: the over-lord, who is god of gods, దేవై: by devatas, ఏవమ్ in this way, ఉక్త: having been spoken, తత: thereafter, శఙ్ఖచక్రధర: bearing the conch and discus, హరి: Hari, అత్రైవ here itself, ప్రాదురాసీత్ appeared.

Thereupon, Hari the Lord of celestial beings extolled by the devatas appeared bearing the conch and discus.
ఉవాచైనం స్మితం కృత్వా రుద్రం శూలభృతం హరి:.

దైవతైర్మథ్యమానే తు యత్పూర్వం సముపస్థితమ్ ৷৷1.45.23৷৷

త్వదీయంహి సురశ్రేష్ఠ సురాణామగ్రజోసి యత్ .

అగ్రపూజామిమాం మత్వా గృహాణేదం విషం ప్రభో৷৷1.45.24৷৷


హరి: Hari, స్మితం కృత్వా having smiled, శూలభృతమ్ god bearing the Trident, ఏనం రుద్రమ్ addressing Rudra, ఉవాచ spoke, సురశ్రేష్ఠ O! Chief of celestials, దైవతై: by devatas, మథ్యమానే while churning, యత్ whichever, పూర్వమ్ earlier, సముపస్థితమ్ is produced, త్వదీయం హి is yours, సురాణామ్ among devatas, అగ్రజ: అసి were born earliest, ప్రభో O! Capable one, ఇమామ్ this one, అగ్రపూజామ్ the first offering to the most distinguished, మత్వా thinking, ఇదమ్ this, విషమ్ venom, గృహాణ receive.

Hari, smiling said to the trident-bearing Rudra "O Chief of celestial beings! you were born the earliest among the devatas. Therefore, while churning the ocean whichever is produced first shall be offered to you. Considering it the first offering, O Lord! accept this venom."
ఇత్యుక్త్వా చ సురశ్రేష్ఠస్తత్రైవాన్తరధీయత.

దేవతానాం భయం దృష్టవాశ్రుత్వా వాక్యం తు శార్ఙ్గిణ:.

హాలాహలవిషం ఘోరం స జగ్రాహామృతోపమమ్৷৷1.45.25৷৷


సురశ్రేష్ఠ: excellent among devatas, ఇతి in this manner, ఉక్త్వా having spoken, తత్రైవ there alone, అన్తరధీయత vanished, స: Shiva, దేవతానామ్ devatas', భయమ్ fear, దృష్టవా having seen, శార్ఙ్గిణ: వాక్యమ్ Visnu's word, శ్రుత్వా having heard, ఘోరమ్ dreadful, హాలాహలవిషమ్ Hala-Hala venom, అమృతోపమమ్ treating it as nectar, జగ్రాహ received.

Visnu, the highest among the devatas having the spoken, vanished. Siva who had heard Visnu's words and seen the fear of the gods received that dreadful halahala
treating it as nectar.
దేవాన్విసృజ్య దేవేశో జగామ భగవాన్ హర:.

తతో దేవాసురాస్సర్వే మమన్థూ రఘునన్దన ৷৷1.45.26৷৷


దేవేశ: lord of devatas, భగవాన్ venerable, హర: Siva, దేవాన్ devatas, విసృజ్య leaving behind, జగామ had gone, రఘునన్దన O! Descendent of Raghu, తత: then, సర్వే all, దేవాసురా: devatas and asuras, మమన్థు: churned.

Lord of the gods, venerable Siva went away to his abode leaving behind the devatas. O Descendant of Raghu! then all the devatas and asuras resumed churning.
ప్రవివేశాథ పాతాలం మన్థాన: పర్వతోనఘ.

తతో దేవాస్సగన్ధర్వాస్తుష్టువుర్మధుసూదనమ్৷৷1.45.27৷৷


అనఘ O! Sinless one, అథ after that, మన్థాన: పర్వత: mountain Mandara used as churning rod, పాతాలమ్ to Patala, ప్రవివేశ entered (sank down), తత: thereupon, సగన్ధర్వా: along with gandharvas, దేవా: devatas, మధుసూదనమ్ Vishnu, తుష్టువు: extolled.

'O Sinless one! after the mountain (Mandara) used as churning rod sank down to nether world (patala) the devatas along with the gandharvas invoked Visnu'.
త్వం గతి: సర్వభూతానాం విశేషేణ దివౌకసామ్.

పాలయాస్మాన్మహాబాహో గిరిముద్ధర్తుమర్హసి৷৷1.45.28৷৷


మహాబాహో O! Strong armed one, త్వమ్ you, సర్వభూతానామ్ for all living beings, గతి: ultimate refuge, విశేషేణ specially, దివౌకసామ్ for devatas, అస్మాన్ us, పాలయ protect, గిరిమ్ mountain, ఉద్ధర్తుమ్ అర్హసి fit to lift it.

"O mighty-armed Visnu! you are the ultimate refuge for all living beings, specially for the devatas. Protect us, you (alone) are fit to lift up the Mandara mountain".
ఇతి శ్రుత్వా హృషీకేశ: కామఠం రూపమాస్థిత:.

పర్వతం పృష్ఠత: కృత్వా శిశ్యే తత్రోదధౌ హరి:৷৷1.45.29৷৷


హృషీకేశ: controller of sense organs, హరి: Visnu, ఇతి these words, శ్రుత్వా having heard, కామఠమ్ రూపమ్ form of tortoise, ఆస్థిత: assuming, పర్వతమ్ mountain, పృష్ఠత: on its back, కృత్వా having made, తత్ర there, ఉదధౌ in the ocean, శిశ్యే reclined.

Having heard these words, the controller of the sense organs, Visnu, assumed the form of a tortoise reclined in the ocean supporting the mountain on its back.
పర్వతాగ్రే తు లోకాత్మా హస్తేనాక్రమ్య కేశవ:.

దేవానాం మధ్యత: స్థిత్వా మమన్థ పురుషోత్తమ:৷৷1.45.30৷৷


లోకాత్మా omnipresent, పురుషోత్తమ: supreme Purusha, కేశవ: Visnu, దేవానామ్ devatas, మధ్యత: amidst, స్థిత్వా standing, పర్వతాగ్రే on the peak of mountain, హస్తేన with his hand, ఆక్రమ్య occupying, మమన్థ churned.

Visnu, the Supreme being, the soul of the universe standing amidst the devatas took hold of the peak of mountain with his hand and continued to churn the ocean.
అథ వర్షసహస్రేణ సదణ్డస్సకమణ్డలు:.

పూర్వం ధన్వన్తరిర్నామ అప్సరాశ్చ సువర్చస:৷৷1.45.31৷৷


అథ there after, వర్షసహస్రేణ in thousand years, సదణ్డ: holding staff, సకమణ్డలు: with water pot (carried by ascetics), ధన్వన్తరిర్నామ named Danvantari, సువర్చస: of high lustre, అప్సరాశ్చ apsaras, పూర్వమ్ in the begining (came out).

In this way thousand years rolled by. In the beginining came out Dhanvantari holding a staff and a water pot (carried by ascetics) and apsaras of high lustre.
అప్సు నిర్మథనాదేవ రసాస్తస్మాద్వరస్త్రియ:.

ఉత్పేతుర్మనుజశ్రేష్ఠ తస్మాదప్సరసోభవన్৷৷1.45.32৷৷


మనుజశ్రేష్ఠ O! Best among men, అప్సు waters, నిర్మథనాత్ churning, తస్మాత్ రసాత్ from that essence, వరస్త్రియ: excellent women, ఉత్పేతు: emerged, తస్మాత్ for that reason, అప్సరస: apsaras, అభవన్ became.

O Best among men! excellent women emerged out of the essence produced by churning of waters. Therefore they are known as apsarasas.
షష్టి: కోట్యోభవంస్తాసామ్ అప్సరాణాం సువర్చసామ్.

అసఙ్ఖ్యేయాస్తు కాకుత్స్థ యాస్తాసాం పరిచారికా:৷৷1.45.33৷৷


కాకుత్స్థ! O! Kakutstha, సువర్చసామ్ highly lustrous, తాసామ్ అప్సరాణామ్ those apsarasas, షష్టి: కోట్య: sixty crores, అభవన్ produced, తాసామ్ their, యా: పరిచారికా: those attendants, అసఙ్ఖ్యేయా: countless in number.

O Kakutstha! there appeared sixty crore highly lustrous apsarasas. Their attendants were countless in number.
న తాస్స్మ పరిగృహ్ణన్తి సర్వే తే దేవదానవా:.

అప్రతిగ్రహణాత్తాశ్చ సర్వాస్సాధారణాస్స్మృతా:৷৷1.45.34৷৷


సర్వే all, తే దేవదానవా: devas or danavas, తా: them, న పరిగృహ్ణన్తి స్మ did not accept in marriage, అప్రతిగ్రహణాత్ unmarried as they were, తా: సర్వా: all of them, సాధారణా: belonging to all, స్మృతా: have been called.

Neither devas nor danavas accept them in marriage. Unmarried, all of them have been regarded as belonging to all.
వరుణస్య తత: కన్యా వారుణీ రఘునన్దన! .

ఉత్పపాత మహాభాగా మార్గమాణా పరిగ్రహమ్৷৷1.45.35৷৷


రఘునన్దన! O! Joys of Raghus, Rama, తత: thereafter, వరుణస్య Varuna's, కన్యా daughter, వారుణీ Vaaruni, పరిగ్రహమ్ seeking consort, మార్గమాణా searching, ఉత్పపాత fell out.

O Joy of the Raghus (Rama)! thereafter Varuna's daughter Varuni (goddess of wine) came out searching for a consort.
దితే: పుత్రా న తాం రామ! జగృహుర్వరుణాత్మజామ్.

అదితేస్తు సుతా వీర జగృహుస్తామనిన్దితామ్৷৷1.45.36৷৷


రామ O! Rama, తాం వరుణాత్మజామ్ that Varuni, దితే: Diti's, పుత్రా: sons, న జగృహు: did not accept, వీర O! heroic one, అనిన్దితామ్ blemishless, తామ్ her, అదితే: సుతా: sons of Aditi, జగృహు: received.

O Rama! while Diti's sons did not accept the unblemished Varuni, O heroic one, the sons of Aditi did.
అసురాస్తేన దైతేయాస్సురాస్తేనాదితేస్సుతా:.

హృష్టా: ప్రముదితాశ్చాసన్ వారుణీగ్రహణాత్సురా:৷৷1.45.37৷৷


తేన for that reason, దైతేయా: sons of Diti, అసురా: Asuras (without wine), అదితే: Aditi's, సుతా: sons, సురా: Suras, సురా: devatas, వారుణీగ్రహణాత్ for having accepted Vaaruni, హృష్టా: (ప్రముదితాః చ) ఆసన్ became glad.

For that reason, sons of Diti were called asuras. Aditi's sons were known as suras. Devatas grew exceedingly glad for having Varuni.
ఉచ్చైశ్శ్రవా హయశ్రేష్ఠో మణిరత్నం చ కౌస్తుభమ్.

ఉదతిష్ఠన్నరశ్రేష్ఠ! తథైవామృతముత్తమమ్৷৷1.45.38৷৷


నరశ్రేష్ఠ O! Foremost among men, ఉచ్చైశ్శ్రవా: Ucchaishravas, the celestial horse, హయశ్రేష్ఠ: best of horses, కౌస్తుభమ్ Kausthubham, మణిరత్నం చ best among Jewels, తథైవ and also, ఉత్తమమ్ excellent, అమృతమ్ nectar, ఉదతిష్ఠన్ arose (out of foam).

O Foremost among men (Rama)! ucchaishravas, the best of horses (the celestial horse), kausthubham, the best jewel and also nectar came (from churning).
అథ తస్య కృతే రామ మహానాసీత్కులక్షయ:.

అదితేస్తు తత: పుత్రా దితే: పుత్రానసూదయన్৷৷1.45.39৷৷


రామ O! Rama, అథ thereafter, తస్య కృతే for it's sake, మహాన్ great, కులక్షయ: ఆసీత్ destructin of race took place, తత: thereafter, అదితే: Aditi's, పుత్రా: sons, దితే: Diti's, పుత్రాన్ sons, అసూదయన్ killed.

O Rama! the race of devatas and daityas suffered great destruction because of (their fight for) that nectar. Thereafter Aditi's sons, the devatas killed Diti's sons, the daityas.
ఏకతోభ్యాగమన్ సర్వే హ్యసురా రాక్షసైస్సహ.

యుద్ధమాసీన్మహాఘోరం వీర! త్రైలోక్యమోహనమ్৷৷1.45.40৷৷


వీర O! Heroic Rama, సర్వే all, అసురా: asuras, రాక్షసై: సహ along with rakshasas, ఏకత: on one side, అభ్యాగమన్ joined, త్రైలోక్యమోహనమ్ striking confusion (delusion) among the three worlds, మహాఘోరమ్ violently dreadful, యుద్ధమ్ battle, ఆసీత్ took place.

O Heroic Rama! all the asuras along with the rakshasas joined on one side. A violent and a dreadful battle which threw the three worlds in to a great confusion, ensued.
యదా క్షయం గతం సర్వం తదా విష్ణుర్మహాబల:.

అమృతం సోహరత్త్తూర్ణం మాయామాస్థాయ మోహినీమ్৷৷1.45.41৷৷


యదా when, సర్వమ్ everything, క్షయం గతమ్ was perished, తదా then, మహాబల: endowed with great power, స: విష్ణు: Vishnu, మోహినీమ్ Mohini form (elusive-delusive ), మాయామ్ illusion (maya), ఆస్థాయ assuming, తూర్ణమ్ speedily, అమృతమ్ nectar, ఆహరత్ had stolen.

When everything was destroyed completely, the exceedingly powerful Visnu assuming the form of Mohini a charming woman (elusive form) with the power of illusion quickly stole away the nectar.
యే గతాభిముఖం విష్ణుమక్షయం పురుషోత్తమమ్.

సమ్పిష్టాస్తే తదా యుద్ధే విష్ణునా ప్రభవిష్ణునా৷৷1.45.42৷৷


అక్షయమ్ imperishable, పురుషోత్తమమ్ supreme purusha, విష్ణుమ్ Vishnu, యే those, యుద్ధే in the battle, అభిముఖమ్ in front of him, గతా: had gone, తే they, ప్రభవిష్ణునా by the capable, విష్ణునా by Vishnu, సమ్పిష్టా: were grounded.

Those who opposed the imperishable, supreme purusha, Visnu, in the battle were crushed by all powerful Visnu.
అదితేరాత్మజా వీరా దితే: పుత్రాన్నిజఘ్నిరే.

తస్మిన్ ఘోరే మహాయుద్ధే దైతేయాదిత్యయోర్భృశమ్৷৷1.45.43৷৷


దైతేయాదిత్యయో: of the daityas and adityas, తస్మిన్ in that, ఘోరే మహాయుద్ధే great battle, వీరా: heroic, అదితే: Aditi's, ఆత్మజా: sons, దితే: Diti's, పుత్రాన్ sons, నిజఘ్నిరే killed.

In that great and terrible battle between daityas and devatas, Aditi's sons killed Diti's.
నిహత్య దితిపుత్రాంశ్చ రాజ్యం ప్రాప్య పురన్దర:.

శశాస ముదితో లోకాన్ సర్షిసఙ్ఘాన్ సచారణాన్৷৷1.45.44৷৷


పురన్దర: Indra, దితిపుత్రాన్ the sons of Diti, నిహత్య having killed, రాజ్యమ్ kingdom, ప్రాప్య having gained, ముదిత: pleased, సర్షిసఙ్ఘాన్ in the company of rishis, సచారణాన్ celestial singers, లోకాన్ worlds, శశాస ruled.

Indra, having killed the sons of Diti was happy with the kingdom gained. He ruled the worlds in the company of rishis and celestial singers".
ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే వాల్మీకీయ ఆదికావ్యే బాలకాణ్డే పఞ్చచత్వారింశస్సర్గ:৷৷
Thus ends the fortyfifth sarga of Balakanda of the holy Ramayana the first epic composed by sage Valmiki.