മാരുതാത്മജഃ son of the Wind-god, ഹനുമാന് Hanuman, തസ്യ his, ആലയവരിഷ്ഠസ്യ of the main building, മധ്യേ in the centre, വിപുലമ് spacious, ആയതമ് huge, ഭവനശ്രേഷ്ഠമ് excellent among mansions, ദദര്ശ saw.
The son of the Wind-god, Hanuman, saw a huge, spacious and excellent of all mansions in the centre of the palace.
അര്ധയോജനവിസ്തീര്ണമായതം യോജനം ഹി തത്.
ഭവനം രാക്ഷസേന്ദ്രസ്യ ബഹുപ്രാസാദസങ്കുലമ്৷৷5.9.2৷৷
രാക്ഷസേന്ദ്രസ്യ of Indra among demons, തത് that, ബഹുപ്രാസാദസങ്കുലമ് of multitude of palaces, ഭവനമ് mansion, അര്ധയോജനവിസ്തീര്ണമ് width of half yojana, യോജനമ് yojana, ആയതമ് long.
The mansion of the lord of demons was a conglomeration of palaces half a yojana long and half a yojana wide.
മാര്ഗമാണസ്തു വൈദേഹീം സീതാമായതലോചനാമ്.
സര്വതഃ പരിചക്രാമ ഹനൂമാനരിസൂദനഃ৷৷5.9.3৷৷
അരിസൂദനഃ subduer of enemies, ഹനുമാന് Hanuman, വൈദേഹീമ് Vaidehi, ആയതലോചനാമ് broad-eyed, സീതാമ് for Sita, മാര്ഗമാണഃ തു in search, സര്വതഃ all over, പരിചക്രാമ went allround .
Hanuman, the subduer of enemies, went around in search of the large-eyed Vaidehi.
ഉത്തമം രാക്ഷസാവാസം ഹനുമാനവലോകയന്.
ആസസാദാഥ ലക്ഷ്മീവാന് രാക്ഷസേന്ദ്രനിവേശനമ്৷৷5.9.4৷৷
ചതുര്വിഷാണൈര്ദ്വിരദൈസ്ത്രിവിഷാണൈസ്തഥൈവ ച.
പരിക്ഷിപ്തമസമ്ബാധം രക്ഷ്യമാണമുദായുധൈഃ৷৷5.9.5৷৷
അഥ now, ലക്ഷ്മീവാന് endowed with brightness, ഹനുമാന് Hanuman, ഉത്തമമ് best, രാക്ഷസാവാസമ് residence of demons, ചതുര്വിഷാണൈഃ four-tusked, തഥൈവ ച and similarly, ത്രിവിഷാണൈഃ three-tusked, ദ്വിരദൈഃ two-tusked, പരിക്ഷിപ്തമ് surrounded by, അസമ്ബാധമ് spacious, ഉദായുധൈഃ holding weapons, രക്ഷ്യമാണമ് guarded by, രാക്ഷസേന്ദ്രനിവേശനമ് home of the lord of the ogres, അവലോകയന് seeing, ആസസാദ reached.
Searching the excellent residences of important demons, Hanuman finally reached the palace of the lord of ogres guarded by armed demons with elephants with two or three or four tusks.
രാക്ഷസീഭിശ്ച പത്നീഭീ രാവണസ്യ നിവേശനമ്.
ആഹൃതാഭിശ്ച വിക്രമ്യ രാജകന്യാഭിരാവൃതമ്৷৷5.9.6৷৷
തന്നക്രമകരാകീര്ണം തിമിങ്ഗിലഝഷാകുലമ്.
വായുവേഗസമാധൂതം പന്നഗൈരിവ സാഗരമ്৷৷5.9.7৷৷
രാവണസ്യ Ravana's, പത്നീഭിഃ with wives, രാക്ഷസീഭിഃ ച by demonesses also, വിക്രമ്യ by winning, ആഹൃതാഭിഃ brought, രാജകന്യാഭിഃ by princesses, ആവൃതമ് surrounded, നിവേശനമ് palace, തത് നക്രമകരാകീര്ണമ് filled with crocodiles and sharks, തിമിങ്ഗിലഝഷാകുലമ് with whales and fish, വായുവേഗസമാധൂതമ് shaken by the force of the wind, പന്നഗൈഃ with serpents, സാഗരമ് ഇവ like an ocean, തത് he saw.
Hanuman entered the palace of Ravana crowded with she-demons who were the wives of Ravana and the princesses brought by him after winning them in wars. To Hanuman, it looked like an ocean filled with crocodiles, sharks, whales, and a variety of fishes and snakes tossed by the force of the wind.
യാ ഹി വൈശ്രവണേ ലക്ഷ്മീര്യാ ചേന്ദ്രേ ഹരിവാഹനേ.
സാ രാവണഗൃഹേ സര്വാ നിത്യമേവാനപായിനീ৷৷5.9.8৷৷
വൈശ്രവണേ by Vaisravana, യാ whatever, ലക്ഷ്മീഃ wealth ഹരിവാഹനേ on greenish horse, the mount, ഇന്ദ്രേ ച of Indra, യാ as much, സാ that, സര്വാ everything, രാവണഗൃഹേ in the residence of Ravana, നിത്യമേവ always, അനപായിനീ present.
Whatever wealth was possessed by Vaisravana (Kubera, the son of sage Vishrava) and also Indra who rides the Ucchaisrava green horse, was there in the palace of Ravana.
രാജ്ഞഃ of the king, കുബേരസ്യ Kubera's, യാ whatever, യമസ്യ Yama's, വരുണസ്യ Varuna's, ച and, യാ whatever, താദൃശീ such, തദ്വിശിഷ്ടാ വാ or more exquisite than, ഋദ്ധി: wealth ഇഹ here, രക്ഷോഗൃഹേഷു in the houses of demons.
The wealth stored in Ravana's palace was akin to what lay in the palaces of Kubera, Yama or Varuna, and ever more exquisite.
തസ്യ ഹര്മ്യസ്യ മധ്യസ്ഥം വേശ്മ ചാന്യത്സുനിര്മിതം.
ബഹുനിര്യൂഹസങ്കീര്ണം ദദര്ശ പവനാത്മജഃ৷৷5.9.10৷৷
പവനാത്മജഃ son of the Wind-god, തസ്യ of that, ഹര്മ്യസ്യ of the palace, മധ്യസ്ഥമ് in the centre, സുനിര്മിതമ് well built, ബഹുനിര്യൂഹസങ്കീര്ണമ് a complex many houses, അന്യത് another, വേശ്മ home, ദദര്ശ saw.
Hanuman saw in the centre of that palace a complex of many well-built houses.
ബ്രഹ്മണോര്ഥേ കൃതം ദിവ്യം ദിവി യദ്വിശ്വകര്മണാ.
വിമാനം പുഷ്പകം നാമ സര്വരത്നവിഭൂഷിതമ്৷৷5.9.11৷৷
പരേണ തപസാ ലേഭേ യത്കുബേരഃ പിതാമഹാത്.
കുബേരമോജസാ ജിത്വാ ലേഭേ തദ്രാക്ഷസേശ്വരഃ৷৷5.9.12৷৷
സര്വരത്നവിഭൂഷിതമ് decorated with all kinds of gems, പുഷ്പകം നാമ called Pushpaka, യത് that, ദിവ്യമ് wonderful, വിമാനമ് aerial chariot, വിശ്വകര്മണാ by Visvakarma, ദിവി in the sky, ബ്രഹ്മണഃ അര്ഥേ for Brahma, കൃതമ് built, യത് the same one, കുബേരഃ Kubera, പിതാമഹാത് from grandfather the creator, പരേണ with supreme, തപസാ by penance, ലേഭേ got, തത് that, രാക്ഷസേശ്വരഃ lord of demons, ഓജസാ by his might, കുബേരമ് Kubera, ജിത്വാ after defeating, ലേഭേ acquired.
There was a wonderful aerial chariot called Pushpaka embellished with all kinds of gems built by Visvakarma for Brahma. It was the same one that Kubera had won from his grandfather, the creator Brahma, through his supreme penance. The lord of ogres acquired it (as a memento for his victory) by defeating Kubera with his might.
ഈഹാമൃഗസമായുക്തൈ: with images of wolves carved, കാര്തസ്വരഹിരണ്മയൈഃ made of Kartaswara and Hiranmaya, two types of gold, സുകൃതൈഃ finely built, സ്തമ്ഭൈഃ with pillars, ആചിതമ് supported, ശ്രിയാ lustrous, പ്രദീപ്തമിവ as though blazing, മേരുമന്ദരസങ്കാശൈഃ resembling mountain Meru and Mandara, അമ്ബരമ് sky, ഉല്ലിഖദ്ഭിരിവ as though scraping, ശുഭാകാരൈഃ by auspicious, കൂടാഗാരൈഃ with multitude of pleasure-houses, സര്വതഃ everywhere, സമലങ്കൃതമ് decorated.
It was supported by finely built pillars of two types of gold (Kartaswara and Hiranmaya) with images of wolves carved on them and blazing. It was tall as if scraping the sky and resembled mountains like Meru and Mandara. It was graced with multitudes of auspicious and decorated pleasure-houses everywhere.
ജ്വലനാര്കപ്രതീകാശം സുകൃതം വിശ്വകര്മണാ.
ഹേമസോപാനസംയുക്തം ചാരുപ്രവരവേദികമ്৷৷5.9.15৷৷
വിശ്വകര്മണാ by Visvakarma, സുകൃതമ് well built, ജ്വലനാര്കപ്രതീകാശമ് glowing like fire and the Sun, ഹേമസോപാനസംയുക്തമ് had stairways of gold, ചാരുപ്രവരവേദികമ് had beautiful paltforms.
It was well built by Visvakarma and and had golden stairways, with radiant platforms glowing like fire and Sun.
ജാലവാതായനൈര്യുക്തം കാഞ്ചനൈഃ സ്സ്ഫാടികൈരപി.
ഇന്ദ്രനീലമഹാനീലമണിപ്രവരവേദികമ്৷৷5.9.16৷৷
കാഞ്ചനൈഃ with gold, സ്ഫാടികൈരപി with crystal also, ജാലവാതായനൈഃ by latticed windows, യുക്തമ് endowed, ഇന്ദ്രനീലമഹാനീലമണിപ്രവരവേദികമ് platforms encrusted with saphires called Indraneela and Mahaneela.
It had latticed windows made of gold inlaid with crystals. The platforms were encrusted with saphires called Indraneela and Mahaneela appropriately.
വിചിത്രേണ with colourful, വിദ്രുമേണ with corals, മഹാഘനൈഃ by very precious, മണിഭിശ്ച by gems even, നിസ്തുലാഭിഃ with peerless (invaluable), മുക്താഭിഃ with pearls, തലേന on the surface, അഭിവിരാജിതമ് shining very brightly.
It was shining bright with colourful corals, precious gems and peerless pearls fixed on its floor.
ചന്ദനേന ച രക്തേന തപനീയനിഭേന ച.
സുപുണ്യഗന്ധിനാ യുക്തമാദിത്യതരുണോപമമ്৷৷5.9.18৷৷
രക്തേന in red, തപനീയനിഭേന ച comparable to pure and polished gold, സുപുണ്യഗന്ധിനാ with sweet fragrance, ചന്ദനേന with sandal, യുക്തമ് endowed, ആദിത്യതരുണോപമമ് like the rising Sun.
It was bright like molten gold, fragrant with red sandal comparable to the rising Sun.
കൂടാഗാരൈര്വരാകാരൈര്വിവിധൈസ്സമലങ്കൃതമ്.
വിമാനം പുഷ്പകം ദിവ്യമാരുരോഹ മഹാകപിഃ৷৷5.9.19৷৷
മഹാകപിഃ Hanuman, വരാകാരൈഃ of excellent appearance, കൂടാഗാരൈഃ with many corridors, സമലങ്കൃതമ് decorated, ദിവ്യമ് wonderful, പുഷ്പകം വിമാനമ് Pushpaka chariot, ആരുരോഹ ascended.
Hanuman ascended the wonderful Pushpaka, well-decked with many corridors.
സ: he, തദാ then, തത്രസ്ഥഃ present there, പാനഭക്ഷ്യാന്നസമ്ഭവമ് rising from drinks and food, ദിവ്യമ് divine, സമ്മൂര്ഛിതമ് stupefying, രൂപവന്തമ് having a solid form, ആനിലമിവ like wind, ഗന്ധമ് fragrance, ജിഘ്രത് smelt.
There he smelt the stupefying, unearthly odour of food and drink. He felt as though the fragrance had taken a potentially solid form. (Note:- The wind has no form. But when he carried the aroma of food and drink it appeared like the personification of wind which could be smelt. ഗന്ധവതീ പൃഥവീ fragrance comes from earth പൃഥവീതത്ത്വ the poet transmits the same to the wind who has got only സ്പര്ശ sense of touch).
സ ഗന്ധസ്തം മഹാസത്ത്വം ബന്ധുര്ബന്ധുമിവോത്തമമ്.
ഇത ഏഹീത്യുവാചേന തത്ര യത്ര സ രാവണഃ৷৷5.9.21৷৷
സ: ഗന്ധഃ that fragrance, മഹാസത്ത്വമ് mighty, തമ് him (Hanuman), ഉത്തമമ് great, ബന്ധുമ് relative, ബന്ധുരിവ like a relative, സഃ രാവണഃ that Ravana, യത്ര wherever, തത്ര there, ഇതഃ ഏഹി come here, ഇതി thus, ഉവാച ഇവ as if told.
The fragrance was as if inviting the mighty hero like a relative inviting his kith and kin, saying 'come here' and leading him to a place where Ravana rested.
തതഃ then, പ്രസ്ഥിതഃ he started, കാന്താമ് beloved, വരസ്ത്രിയമിവ like his chief queen, രാവണസ്യ Ravana's, മനഃ കാന്താമ് dear his to heart, ശുഭാമ് auspicious, മഹതീമ് great, ശാലാമ് hall, ദദര്ശ saw.
Then he proceeded to an auspicious hall, which was Ravana's favourite like his chief queen dear to his heart.
മണിസോപാനവികൃതാം ഹേമജാലവിഭൂഷിതാമ്.
സ്ഫാടികൈരാവൃതതലാം ദന്താന്തരിതരൂപികാമ്৷৷5.9.23৷৷
മണിസോപാനാവികൃതാമ് staircase inlaid with special gems, ഹേമജാലവിഭൂഷിതാമ് latticed with gold, സ്ഫാടികൈഃ with crystals, ആവൃതതലാമ് floors covered with, ദന്താന്തരിതരൂപികാമ് inlaid with silver set in ivory frame.
The stairways of the mansion were inlaid with special gems, windows were latticed with gold, floors were covered with crystals, figures of ivory with silver.
മുക്താഭിശ്ച with pearls, പ്രവാലൈശ്ച with corals also, രൂപ്യചാമീകരൈരപി with silver and gold, മണിസ്തമ്ഭൈഃ with pillars inlaid with gems, വിഭൂഷിതാമ് ornamented, സുബഹുസ്തമ്ഭഭൂഷിതാമ് with pillars.
It was decorated with pillars of silver and gold inlaid with pearls and corals and gems.
നമ്രൈഃ bent, ഋജുഭിഃ straight ones, അത്യുച്ചൈ: with very lofty, സമന്താത് all over, സുവിഭൂഷിതൈഃ well decorated, സ്തമ്ഭൈഃ with columns, അത്യുച്ഛൈഃ long, പക്ഷൈഃ with wings, ദിവമ് heaven, സമ്പ്രസ്ഥിതാമിവ as if started to reach
It had highly ornamented pillars all over, some slightly bent and others straight. With lofty columns looking like wings it appeared as if the mansion had started on its journey to heaven.
പൃഥിവീലക്ഷണാങ്കയാ with several murals of earth, മഹത്യാ with expansive, കുഥയാ with a carpet, ആസ്തീര്ണാമ് covered, സരാഷ്ട്രഗൃഹമാലിനീമ് having the garland of places and houses drawn on it, വിസ്തീര്ണാമ് expansive, പൃഥിവീമിവ like the earth itself.
The floor was covered with a wide carpet spread from wall to wall with designs of different murals of many places and houses drawn in a row (garland like). The big carpet appeared like the expanse of earth itself.
നാദിതാം മത്തവിഹഗൈര്ദിവ്യഗന്ധാധിവാസിതാമ്.
പരാര്ധ്യാസ്തരണോപേതാം രക്ഷോധിപനിഷേവിതാമ്৷৷5.9.27৷৷
മത്തവിഹഗൈഃ with birds in heat, നാദിതാമ് resounding, ദിവ്യഗന്ധാധിവാസിതാമ് scented with divine fragrance, പരാര്ധ്യാസ്തരണോപേതാമ് laid with valuable tapestries, രക്ഷോധിപനിഷേവിതാമ് inhabitted by the king of demons.
The mansion was resounding with the noise of birds singing in heat. It had wonderful fragrance. It was laid with exquisite tapestries and served as a dwelling place for the king of demons.
അഗരുധൂപേന with smoke of agaru, ധൂമ്രാമ് smoky, വിമലാമ് pure white, ഹംസപാണ്ഡുരാമ് white like swan, പുഷ്പോപഹാരേണ due to offering of flowers, ചിത്രാമ് colourful, സുപ്രഭാമ് shining, കല്മാഷീമിവ like the wish-fulfilling cow.
It was smoky with fumes of agaru incence though spotless like a swan. It was colourful and radiant like Kamadhenu, the wish-fulfilling cow, because of the offering of flowers.
മനഃ സംഹ്ലാദജനനീമ് one which was soul ravishing, വര്ണസ്യാപി with colour and complexion, പ്രസാദിനീമ് pleasing, ശോകനാശിനീമ് banished sorrow, ശ്രിയഃ of prosperity, സഞ്ജനനീമിവ like the source, ദിവ്യാമ് wonderful, താമ് it was.
(The mansion) was so full of effulgence and soul ravishing that it served as an adornment even to splendour. It looked as though it banished all sorrow and was a source of prosperity.
ഇന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയാര്ഥൈസ്തു പഞ്ച പഞ്ചഭിരുത്തമൈഃ.
തര്പയാമാസ മാതേവ തദാ രാവണപാലിതാ৷৷5.9.30৷৷
രാവണപാലിതാ chamber of Ravana, തദാ then, മാതാ ഇവ like a mother, ഉത്തമൈഃ with excellent, പഞ്ചഭിഃ with the five, ഇന്ദ്രിയാര്ഥൈഃ with objects of the senses, പഞ്ച five, ഇന്ദ്രിയാണി sense organs, തര്പയാമാസ satisfied.
The chamber of Ravana, like a mother, gratified all the five senses of Hanuman with proper objects of the senses.
അയമ് this, സ്വര്ഗഃ heaven, അയമ് this, ദേവലോകഃ world of gods, ഇയമ് thus, ഇന്ദ്രസ്യ Indra's, പുരീ city (of Amaravati), ഭവേത് may be, ഇയമ് this one, പരാ supreme, സിദ്ധി: achievement, സ്യാത് may be, ഇതി thus, മാരുതിഃ Maruti, അമന്യത thought.
'This may be heaven or world of gods. It may be Amaravati, the abode of Indra or else it may be the supreme achievment (of the Creator), thought Maruti৷৷
പ്രധ്യായത ഇവാപശ്യത്പ്രദീപാംസ്തത്ര കാഞ്ചനാന്.
ധൂര്താനിവ മഹാധൂതൈര്ദേവനേന പരാജിതാന്৷৷5.9.32৷৷
മഹാധൂര്തൈ: with expert gamblers, ദേവനേന by a game of dice, പരാജിതാമ് defeated, ധൂര്താനിവ like the gamblers, പ്രധ്യായത ഇവ like one who is deep in thought, കാഞ്ചനാന് golden, പ്രദീപാന് lamps, ആപശ്യത് he saw.
Seeing the golden lamps that stood burning steadily, Hanuman thought they looked like gamblers in deep thought defeated by expert gamblers in a game of dice.
ദീപാനാമ് of the lamps, പ്രകാശേന by the glow, രാവണസ്യ Ravana's, തേജസാ ച and by his brightness, ഭൂഷണാനാമ് of ornaments, അര്ചിര്ഭിഃ ച by the glow spread there, പ്രദീപ്താ ഇതി as if glowing like fire, അമന്യത he thought in his mind.
Hanuman fancied that the entire place was set ablaze with the glow of lamps, the lustre of Ravana and the brilliant glow of Ravana's ornaments (everything was shining).
തതോപശ്യത്കുഥാസീനം നാനാവരായമ്ബരസ്രജമ്.
സഹസ്രം വരനാരീണാം നാനാവേഷവിഭൂഷിതമ്৷৷5.9.34৷৷
തതഃ then, കുഥാസീനമ് seated on carpets, നാനാവര്ണാമ്ബരസ്രജമ് wearing clothes and garlands of different colours, നാനാവേഷവിഭൂഷിതമ് dressed various clothes, വരനാരീണാമ് of beautiful women, സഹസ്രമ് thousand, അപശ്യത് he saw.
He found thousands of beautiful women seated on carpets wearing different clothes and garlands and dressed in various attires.
പരിവൃത്തേര്ധരാത്രേ തു പാനനിദ്രാവശം ഗതമ്.
ക്രീഡിത്വോപരതം രാത്രൌ സുഷ്വാപ ബലവത്തദാ৷৷5.9.35৷৷
രാത്രൌ at night, ക്രീഡിത്വാ having sported, ഉപരതമ് wearied, പാനനിദ്രാവശം ഗതമ് succumbed to drinks and sleep, തദാ then, അര്ധരാത്രേ when midnight, പരിവൃത്തേ rolled away, ബലവത് compelled, സുഷ്വാപ to sleep.
Drinking and sporting until midnight, they had dropped off to sleep-tired.
തത്പ്രസുപ്തം വിരുരുചേ നിശ്ശബ്ദാന്തരഭൂഷണമ്.
നിഃശബ്ദഹംസഭ്രമരം യഥാ പദ്മവനം മഹത്৷৷5.9.36৷৷
നി:ശബ്ദാന്തരഭൂഷണമ് the sounds of ornaments stilled, പ്രസുപ്തമ് slept, തത് that, നിഃശബ്ദഹംസഭ്രമരമ് like silent swans and bees, മഹത് great, പദ്മവനം യഥാ resembling a forest of lotuses, വിരുരുചേ looked beautiful.
Fast asleep, sounds of their ornaments silenced, the young women looked like a large bed of lotuses with swans and bees sitting calm without their usual noise.
താസാം സംവൃതദന്താനി മീലിതാക്ഷീണി മാരുതിഃ.
അപശ്യത്പദ്മഗന്ധീനി വദനാനി സുയോഷിതാമ്৷৷5.9.37৷৷
മാരുതിഃ son of the Wind-god, താസാം സുയോഷിതാമ് of those well-bred young women, സംവൃതദന്താനി with teeth concealed, മീലിതാക്ഷീണി closed eyes, പദ്മഗന്ധീനി giving out smell of lotuses, വദനാനി faces, അപശ്യത് looked.
Hanuman looked at the faces of the well-bred young women with closed eyes and concealed teeth, fragrant like lotuses.
പ്രബുദ്ധാനീവ പദ്മാനി താസാം ഭൂത്വാ ക്ഷപാക്ഷയേ.
പുനസ്സംവൃതപത്രാണി രാത്രാവിവ ബഭുസ്തദാ৷৷5.9.38৷৷
താസാമ് of those women, ക്ഷപാക്ഷയേ at the end of night, പ്രബുദ്ധാനി from early morning, പദ്മാനീവ like lotuses, ഭൂത്വാ having been, പുനഃ again, രാത്രൌ at night, സംവൃതപത്രാണിവ closing up their petals, തദാ then, ബഭുഃ looked.
The faces of the women looked like blooming lotuses at day-break, their petals closed up again at night.
മത്തഷട്പദാഃ intoxicated bees, ഇമാനി these, മുഖപദ്മാനി lotus-like faces, ഫുല്ലാനി bloomed, അമ്ബുജാനീവ like lotuses, പുനഃ പുനഃ again and again, നിയതമ് always, പ്രാര്ഥയന്തി desire.
The intoxicated bees would again and again long to enjoy these beautiful faces which were like blooming lotuses.
ഇതി ചാമന്യത ശ്രീമാനുപപത്ത്യാ മഹാകപിഃ.
മേനേ ഹി ഗുണതസ്താനി സമാനി സലിലോദ്ഭവൈഃ৷৷5.9.40৷৷
ശ്രീമാന് the illustrious, മഹാകപിഃ great monkey, ഉപപത്ത്യാ ascertained to be true, ഇതി thus, അമന്യത felt, താനി those, ഗുണതഃ by their qualities, സലിലോദ്ഭവൈഃ with water-born lotuses, സമാനി similar മേനേ ഹി he thought.
The illustrious Hanuman felt it to be correct to compare those faces with lotuses for their fragrance.
സാ തസ്യ ശുശുഭേ ശാലാ താഭിസ്ത്രീഭിര്വിരാജിതാ.
ശാരദീവ പ്രസന്നാ ദ്യൌസ്താരാഭിരഭിശോഭിതാ৷৷5.9.41৷৷
തസ്യ his (Ravana's), സാ ശാലാ that mansion, താഭിഃ സ്ത്രീഭിഃ by the women, വിരാജിതാ shone, താരാഭിഃ with stars, അഭിശോഭിതാ very endearing, പ്രസന്നാ pleasant, ശാരദീ autumnal, ദ്യൌഃ ഇവ sky like, ശുശുഭേ seemed.
Brightened by (the beauty of) the maidens, the mansion shone like the autumnal sky endearing and pleasing with stars.
സ ച താഭിഃ പരിവൃതശ്ശുശുഭേ രാക്ഷസാധിപഃ.
യഥാ ഹ്യുഡുപതിശ്ശീമാംസ്താരാഭിരഭിസംവൃതഃ৷৷5.9.42৷৷
താഭിഃ with them, പരിവൃതഃ surrounded, സഃ രാക്ഷസാധിപഃ the lord of demons, താരാഭിഃ with stars, അഭിസംവൃതഃ encircled, ശ്രീമാന് beautiful, ഉഡുപതിഃ യഥാ like the Moon, ശുശുഭേ shone.
The lord of demons surrounded by women shone like the beautiful Moon encircled by stars.
യാഃ those, താരാഃ stars, പുണ്യശേഷസമാവൃതാഃ with left over merits, അമ്ബരാത് from the sky, ച്യവന്തേ fallen, താഃ those, കൃത്സ്നാഃ entirely, ഇമാഃ these women, സങ്ഗതാഃ collected together, ഇതി thus, തദാ then, ഹരിഃ the monkey, മേനേ thought.
Seeing those women lying together Hanuman imagined them to be numerous meteors dropped from heaven after enjoying their merits, enjoyed and exhausted.
തത്ര there, യോഷിതാമ് of the young women, പ്രഭാവര്ണപ്രസാദാശ്ച lustre and grace, ശുഭാര്ചിഷാമ് releasing auspicious glow, മഹതീനാമ് of the great, താരാണാമിവ like the stars, സുവ്യക്തമ് clearly, വിരേജുഃ looked brilliant.
It was clear that the grace and lustre of those women looked brilliant like the lustre and grace of brilliant stars releasing an auspicious glow.
വ്യാവൃത്തഗുരുപീനസ്രക്പ്രകീര്ണവരഭൂഷണാഃ.
പാനവ്യായാമകാലേഷു നിദ്രാപഹൃതചേതസഃ৷৷5.9.45৷৷
പാനവ്യായാമകാലേഷു drinking and sexual exercise, വ്യാവൃത്തഗുരുപീനസ്രക്പ്രകീര്ണവരഭൂഷണാഃ jewels scattered and garlands displaced, നിദ്രാപഹൃതചേതസഃ minds dazed in slumber.
Garlands displaced and jewels scattered, they were drowsy due to drink and sexual exercise.
വ്യാവൃത്തതിലകാഃ കാശ്ചിത്കാശ്ചിദുദ്ഭ്രന്തനൂപുരാഃ.
പാര്ശ്വേ ഗലിതഹാരാശ്ച കാശ്ചിത്പരമയോഷിതഃ৷৷5.9.46৷৷
കശ്ചിത് a few, പരമയോഷിതഃ other women, വ്യാവൃത്തതിലകാഃ had vermilion mark (on the forehead) smudged, കാശ്ചിത് and a few, ഉദ്ഭ്രാന്തനൂപുരാഃ anklets let loose, കാശ്ചിത് a few, പാര്ശ്വേ on one side, ഗലിതഹാരാശ്ച neckalces dislodged.
A few young women had their circular vermilion mark (on the forehead) smudged, some had their anklets loosened and a few had their necklaces.
മുക്താഹാരാവൃതാശ്ചാന്യാഃ കാശ്ചിദ്വിസ്രസ്തവാസസഃ.
വ്യാവിദ്ധരശനാദാമാഃ കിശോര്യ ഇവ വാഹിതാഃ৷৷5.9.47৷৷
അന്യാഃ others, മുക്താഹാരാവൃതാഃ had broken pearl strings on girdle, കാശ്ചിത് some, വിസ്രസ്തവാസസഃ had their clothes slipped off, വ്യാവദ്ധിരശനാദാമാഃ waist belts snapped, വാഹിതാഃ fallen to rest, കിശോര്യഃ ഇവ like young mares.
Some had their strings of pearl broken, others had their clothes slipped off, and some had their waist belts snapped. They were like young mares fallen to rest after carrying heavy loads.
സുകുണ്ഡലധരാശ്ചാന്യാ വിച്ഛിന്നമൃദിതസ്രജഃ.
ഗജേന്ദ്രമൃദിതാഃ ഫുല്ലാ ലതാ ഇവ മഹാവനേ৷৷5.9.48৷৷
സുകുണ്ഡലധരാഃ good ear-tops, അന്യാഃ others, വിച്ഛിന്നമൃദിതസ്രജഃ with broken and crushed flower garlands, മഹാവനേ in the dense forest, ഗജേന്ദ്രമൃദിതാഃ crushed by mighty elephants, ഫുല്ലാഃ blooming, ലതാഃ ഇവ like creepers.
With their good ear-tops broken and flower garlands crushed some looked like blooming creepers in a dense forest crushed by mighty elephants.
ചന്ദ്രാംശുകിരണാഭാശ്ച ഹാരാഃ കാസാംചിദുത്കടാഃ.
ഹംസാ ഇവ ബഭുസ്സുപ്താഃ സ്തനമധ്യേഷു യോഷിതാമ്৷৷5.9.49৷৷
കാസാംചിത് some, യോഷിതാമ് of young women, സ്തനമധ്യേഷു between their breasts, ഉത്കടാഃ large, ചന്ദ്രാംശുകിരണാഭാശ്ച resembling the rays of the Moon, ഹാരാഃ chains, സുപ്താഃ sleeping, ഹംസാഃ ഇവ like the swans, ബഭുഃ appeared.
The pearl chains, large and shining like rays of the Moon in the space between the breasts looked like sleeping swans.
അപരാസാം ച വൈഡൂര്യാഃ കാദമ്ബാ ഇവ പക്ഷിണഃ.
ഹേമസൂത്രാണി ചാന്യാസാം ചക്രവാകാ ഇവാഭവന്৷৷5.9.50৷৷
പരാസാം ച and for some, വൈഡൂര്യാഃ vaidurya, കാദമ്ബാഃ kadamba, പക്ഷിണഃ ഇവ like birds, അന്യാസാമ് of others, ഹേമസൂത്രാണി golden chains ,ചക്രവാകാഃ ഇവ like ruddy geese, അഭവന് seemed.
The vaidurya worn by women (on the breasts) looked like Kadamba birds while the golden chains put on by some others appeared like ruddy geese.
ഹംസകാരണ്ഡവാകീര്ണാശ്ചക്രവാകോപശോഭിതാഃ.
ആപഗാ ഇവ താ രേജുര്ജഘനൈഃ പുലിനൈരിവ৷৷5.9.51৷৷
പുലിനൈരിവ like river banks, ജഘനൈഃ with hips, താഃ those women, ഹംസകാരണ്ഡവാകീര്ണാഃ crowded with swans and Karandava birds, ചക്രവാകോപശോഭിതാഃ abounded with ruddy geese, ആപഗാ ഇവ like rivers, രേജുഃ were shining.
Their hips were like river banks crowded with swans, karandava and Chakravaka birds shining like rivers.
കിങ്കിണീജാലസങ്കോശാസ്താ ഹൈമവിപുലാമ്ബുജാഃ.
ഭാവഗ്രാഹാ യശസ്തീരാഃ സുപ്താ നദ്യ ഇവാബഭുഃ৷৷5.9.52৷৷
കിങ്കിണീജാലസങ്കോശാഃ tiny bells tied round the waist looking like buds, ഹൈമവിപുലാമ്ബുജാഃ bold golden ornaments looking like lotuses, ഭാവഗ്രാഹാഃ their amorous gestures of love play like crocodiles, യശസ്തീരാഃ radiant beauty of silver banks, സുപ്താഃ sleeping, നദ്യഃ ഇവ resembled rivers, ആബഭുഃ appeared.
With their tiny bells round their girdle looking like buds, the bold golden ornaments like lotuses, their gestures of love like crocodiles and their radiant beauty like silver banks, the women looked like smoky rivers.
മൃദുഷ്വങ്ഗേഷു കാസാഞ്ചിത്കുചാഗ്രേഷു ച സംസ്ഥിതാഃ.
ബഭുര്വര്ഭൂഷണാനീവ ശുഭാ ഭൂഷണരാജയഃ৷৷5.9.53৷৷
കാസാംചിത് for some women, മൃദുഷു on their tender, അങ്ഗേഷു limbs, കുചാഗ്രേഷു ച and on the nipples of breasts, സംസ്ഥിതാഃ set, ശുഭാഃ beautiful, ഭൂഷണരാജയഃ collections of ornaments, ഭൂഷണാനീവ like ornaments, ബഭൂവുഃ appeared.
The beautiful imprints made by the (heavy) ornaments on the tender limbs, breasts and nipples of some women appeared like many ornaments.
കാസാഞ്ചിത് for some, മുഖമാരുതകമ്പിതാഃ shaken by the breath released by their mouth, അംശുകാന്താശ്ച the fringes of garments, വക്ത്രാണാമ് on their faces, ഉപര്യുപരി drawn, പുനഃ പുനഃ again and again, വ്യാധൂയന്തേ fluttered.
Shaken by the breath released from their mouths the fringes of the garments of some women were drawn towards their faces again and again-fluttering.
താഃ പതാകാ ഇവോദ്ധൂതാഃ പത്നീനാം രുചിരപ്രഭാഃ.
നാനാവര്ണസുവര്ണാനാം വക്ത്രമൂലേഷു രേജിരേ৷৷5.9.55৷৷
നാനാവര്ണസുവര്ണാനാമ് of the women of different beautiful hues, പത്നീനാമ് of the wives, വക്ത്രമൂലേഷു on the edges of their faces, താഃ those, രുചിരപ്രഭാഃ with beautiful glow, ഉധ്ദൂതാഃ raised, പതാകാഃ ഇവ like flags, രേജിരേ shone.
The fringes of their garments glowing beautifully close to the faces of the wives (of Ravana) with different beautiful hues, shone splendid like flags.
വവല്ഗുശ്ചാത്ര കാസാംചിത്കുണ്ഡലാനി ശുഭാര്ചിഷാമ്.
മുഖമാരുതസംസര്ഗാന്മന്ദം മന്ദം സുയോഷിതാമ്৷৷5.9.56৷৷
ശുഭാര്ചിഷാമ് with auspicious radiance, കാസാഞ്ചിത് for some, യോഷിതാമ് women, കുണ്ഡലാനി ear-tops, അത്ര here,മുഖമാരുതസംസര്ഗാത് by the touch of their breath, മന്ദം മന്ദമ് softly and gently, വവല്ഗുശ്ച mild sound of vibration.
The ear-tops of some women endowed with auspicious charm were swinging softly generating a gentle sound by the touch of their breath.
ശര്കരാസവഗന്ധൈശ്ച പ്രകൃത്യാ സുരഭിഃ സുഖഃ.
താസാം വദനനിശ്വാസസ്സിഷേവേ രാവണം തദാ৷৷5.9.57৷৷
തദാ then, പ്രകൃത്യാ natural, ശര്കരാസവഗന്ധൈശ്ച the sweet smell of wine (made from sugarcane juice), സുരഭിഃ fragrant, സുഖഃ happy, താസാമ് their, വദനനിശ്വാസഃ breath from their mouth, രാവണമ് Ravana, സിഷേവേ served.
The sweet smell of wine emitted from their mouth and the natural fragrance of their breath was refreshing to Ravana as if it was serving him at that time.
രാവണാനനശങ്കാശ്ച കാശ്ചിദ്രാവണയോഷിതഃ.
മുഖാനി സ്മ സപത്നീനാമുപാജിഘ്രന്പുനഃ പുനഃ৷৷5.9.58৷৷
കാശ്ചിത് some, രാവണയോഷിതഃ Ravana's wives, രാവണാനനശങ്കാശ്ച assuming it to be Ravana's face, പുനഃ പുനഃ again and again, സപത്നീനാമ് of their co-wives, മുഖാനി mouths, ഉപാജിഘ്രന് smelt.
Some women of Ravana (overcome by blind passion) smelt again and again the mouths of their co-wives next to them assuming it to be Ravana's.
രാവണേ at Ravana, അത്യര്ഥമ് therefore, സക്തമനസഃ devoted to (Ravana), വരസ്ത്രിയഃ beautiful women, അസ്വതന്ത്രാഃ having no freedom, തദാ then, സപത്നീനാമ് of their co-wives, പ്രിയമേവ pleasing , ആചരന് did.
Even though the beautiful wives (should have been angry with their co-wives for smelling their mouths) they behaved pleasingly, having no freedom to act with Ravana
അന്യാഃ some women, അന്യസ്യാഃ on the other women's, വക്ഷസി on the chest, കാചിത് പുനഃ another again, തസ്യാഃ her, ഭുജമ് arms അപരാ തു another, അന്യസ്യാഃ on the others, അങ്കമ് lap, അപരാ another, തസ്യാഃ her, ഭുജൌ on the arms.
Some women lay placing their arms on the breasts of the other while their own arms were used as pillow by another. One woman placed her head on the lap of the other and slept.
ഊരുപാര്ശ്വകടീപൃഷ്ഠമന്യോന്യസ്യ സമാശ്രിതാഃ.
പരസ്പരനിവിഷ്ടാങ്ഗ്യോ മദസ്നേഹവശാനുഗാഃ৷৷5.9.62৷৷
മദസ്നേഹവശാനുഗാഃ given to intoxication and love, അന്യോന്യസ്യ with one another, ഊരുപാര്ശ്വകടീപൃഷ്ഠമ് on thighs, side, hips and back on the lap of the other, സമാശ്രിതാഃ had slept, പരസ്പരനിവിഷ്ടാങ്ഗ്യഃ lay intertwined, one on the other.
Given to intoxication and sex, the women slept touching one another's thighs, sides, hips, back and lap of the other, with their limbs intertwined.
അന്യോന്യഭുജസൂത്രേണ സ്ത്രീമാലാ ഗ്രഥിതാ ഹി സാ.
മാലേവ ഗ്രഥിതാ സൂത്രേ ശുശുഭേ മത്തഷട്പദാ৷৷5.9.63৷৷
അന്യോന്യഭുജസൂത്രേണ shoulders of one another, ഗ്രഥിതാ knit, സാ that, സ്ത്രീമാലാ chain of women, സൂത്രേ in a thread, ഗ്രഥിതാ intertwined, മത്തഷട്പദാ with drunken bees resting on it, മാലേവ like garland of flowers, ശുശുഭേ shone.
Knit with the shoulders of one another like a garland of flowers intertwined with the tipsy bees resting the women shone.
ലതാനാം മാധവേ മാസി ഫുല്ലാനാം വായുസേവനാത്.
അന്യോന്യ മാലാഗ്രഥിതം സംസക്തകുസുമോച്ചയമ്৷৷5.9.64৷৷
വ്യതിവേഷ്ടിതസുസ്കന്ധമന്യോന്യഭ്രമരാകുലമ്.
ആസീദ്വനമിവോദ്ധൂതം സ്ത്രീവനം രാവണസ്യ തത്৷৷5.9.65৷৷
അന്യോന്യമാലാഗ്രഥിതമ് linked to each other like a chain, സംസക്തകുസുമോച്ഛയമ് flowers in a string, വ്യതിവേഷ്ടിതസുസ്കന്ധമ് tangled together with strong joints, അന്യോന്യഭ്രമരാകുലമ് with bees swarming, രാവണസ്യ Ravana's, തത് that, സ്ത്രീവനമ് a garden of women, മാധവേ മാസി in the month of spring, വായുസംസേവനാത് by the blowing of the wind, ഫുല്ലാനാമ് of the blooms, ലതാനാമ് of the creepers, അന്യോന്യമാലാഗ്രഥിതമ് one to one linked like a garland, അന്യോന്യഭ്രമരാകുലമ് like the swarm of bees, ഉദ്ധൂതമ് shaken, വനമിവ like thickets, ആസീത് appeared.
The women of Ravana appeared like a garden in spring. They were as if a cluster of creepers blossomed in spring due to the caresses of the breeze. They were knit together as one string forming a garland, flowers of one creeper striking the other. The joints of these creepers had grown strong when tangled together. Shaken by the breeze, the bees resting on one creeper would go to the other.
ഉചിതേഷ്വപി സുവ്യക്തം ന താസാം യോഷിതാം തദാ.
വിവേകഃ ശക്യ ആധാതും ഭൂഷണാങ്ഗാമ്ബരസ്രജാമ്৷৷5.9.66৷৷
തദാ then, താസാം യോഷിതാമ് of those women, ഭൂഷണാങ്ഗാമ്ബരസ്രജാമ് of ornaments, garments, limbs and garlands, വിവേകഃ to distinguish, സുവ്യക്തമ് clearly, ആധാതുമ് to place, ഉചിതേഷ്വപി in right spots, ന ശക്യഃ not possible.
It was not possible to distinguish clearly between their jewels, limbs, garments and garlands and to place them in the right spots.
രാവണേ when Ravana, സുഖസംവിഷ്ടേ was sleeping happily, വിധപ്രഭാഃ gods of lights, താഃ സ്ത്രിയഃ those women, ജ്വലന്തഃ glowing, കാഞ്ചനാഃ ദീപാഃ ഇവ golden lamp-posts, അനിമിഷാഃ without winking, പ്രൈക്ഷന്ത ഇവ gazed at him.
When Ravana was happily asleep, the gods of light burning on the gold lamp-posts gazed without winking as it were, at the women, whom they dare not gaze for fear of waking Ravana.
രാജര്ഷിപിതൃദൈത്യാനാമ് of royal sages, ancestral gods and demons, ഗന്ധര്വാണാമ് of gandharvas, യോഷിതഃ women, രാക്ഷസാനാമ് of ogres, യാഃ കന്യാഃ those girls, തസ്യ his, കാമവശമ്ഗതാഃ they were infatuated with him.
The women halled from the families of royal sages, ancestral deities, daityas and demons who were infatuated with him.
യുദ്ധകാമേന താഃ സര്വാ രാവണേന ഹൃതാഃ സ്ത്രിയഃ.
സമദാ മദനേനൈവ മോഹിതാഃ കാശ്ചിദാഗതാഃ৷৷5.9.69৷৷
സര്വാഃ all, താഃ സ്ത്രിയഃ those women, യുദ്ധകാമേന on account of his love for war, രാവണേന by Ravana, ഹൃതാഃ kidnapped, സമദാഃ passionate ones, കാശ്ചിത് a few, മദനേന by lust, മോഹിതാഃ ഏവ deluded, ആഗതാഃ came.
Many were brought by Ravana as captives of war and some came on their own deluded by lust.
ന തത്ര കാചിത്പ്രമദാ പ്രസഹ്യ വീര്യോപപന്നേന ഗുണേന ലബ്ധാ.
ന ചാന്യകാമാപി ന ചാന്യപൂര്വാ വിനാ വരാര്ഹാം ജനകാത്മജാം താമ്৷৷5.9.70৷৷
വരാര്ഹാമ് revered, താമ് her, ജനകാത്മജാം വിനാ except Sita, തത്ര there, കാചിത് പ്രമദാ any women, വീര്യോപപന്നേന on account of his valour, പ്രസഹ്യ ലബ്ധാ obtained forcibly, ന not, ഗുണേന by virtues, അന്യകാമാപി not in love with others, ന ച and not, അന്യപൂര്വാ ച married by others earlier, ന not.
Except Sita no other woman among them had been taken there by force. They were won only on account of his valour and virtues. None loved any one earlier and none was married to others.
ന ചാകുലീനാ ന ച ഹീനരൂപാ നാദക്ഷിണാ നാനുപചാരയുക്താ.
ഭാര്യാഭവത്തസ്യ ന ഹീനസത്ത്വാ ന ചാപി കാന്തസ്യ ന കാമനീയാ৷৷5.9.71৷৷
തസ്യ his, ഭാര്യാ wife, അകുലീനാ low-bred, ന ച അഭവത് did not become, ഹീനരൂപാ ച without beauty, ന not, അദക്ഷിണാ unkind, ന not, അനുപചാരയുക്താ discourteous, ന not, ഹീനസത്ത്വാ without strength, ന not, കാന്തസ്യ for the lover, ന കാമനീയാ ച not loveable, ന none.
None among them was born of a lowly family, nor lacked beauty, kindness, skill, strength or brightness. No one was not lovable to Ravana.
ഇമാഃ these, രാക്ഷസരാജഭാര്യാഃ wives of the demon lord, യഥാ as, രാഘവധര്മപത്നീ Rama's lawful wife, ഈദൃശീ such a lady, അസ്യ his, സുജാതമ് born of good family, ഇതി thus, സാധുബുദ്ധേഃ of the wise, ഹരീശ്വരസ്യ Hanuman's, ബുദ്ധിസ്തു thought also, ബഭൂവ was.
'If the lawful wife of Rama born of a good family can be allowed to remain with Rama in the same way as the consorts of the lord of demons, how fortunate it would be, thought the wise lord of monkeys'.
സഃ he, ആത്തരൂപഃ assuming his true form, പുനശ്ച once again, അചിന്തയത് he thought, സീതാ Sita, ധ്രുവമ് surely, ഗുണതഃ by her virtues, വിശിഷ്ടാ distinguished one, അഥ now, മഹാത്മാ great, അയം ലങ്കേശ്വരഃ that lord of Lanka, അസ്യാമ് in her case, അനാര്യമ് an unfit act not befitting a noble one, കൃതവാന് did, കഷ്ടമ് alas.
Hanuman once again assuming his true form said to himself, 'Sita is surely a virtuous lady superior to and more distinguished than them all. Alas, this lord of Lanka committed an ignoble, act (by abducting her). ഇത്യാര്ഷേ ശ്രീമദ്രാമായണേ വാല്മീകീയ ആദികാവ്യേ സുന്ദരകാണ്ഡേ നവമസ്സര്ഗഃ. Thus ends the ninth sarga of Sundarakanda of the holy Ramayana, the first epic composed by sage Valmiki.