अचिन्त्यकर्मणा of inconceivable exploits, रामेण by Rama, हतम् killed, पतिम् husband, दशग्रीवम् ten headed Ravana, दृष्टवा looking, मण्डोदरी Mandodari, तत्र there, कृपणा piteously, पर्यदेवयत् lamented there

तव your, उद्वेगात् for fear, महान्तः great, ऋषयः seers, यशस्विनः illustrious, गन्धर्वाश्च Gandharvas also, चारणाः Charanas, दिशः directions, गताः went, ननुनाम is well known

त्रैलोक्यम् in the three worlds, आक्रम्य occupying, श्रिया glorious, वीर्येण च by your valour, अन्वितम् irresistible, अविषह्यम् beyond the reach, त्वाम् you, वनगोचरः wanderer in forest, मानुषः human, कथम् how, जघान struck you

चमूमुखे army, रामस्य of Rama, एतत् such, कर्म action, न श्रद्धधामि not action, सर्वतः always, समुपेतस्य fully equipped, तव your, तेन therefore, धर्षणम् fight

यदैव by that action, हनुमान् Hanuman, सुरैरपि even Suras, दुष्प्रवेशाम् difficult to enter, लङ्कांनगरीम् Lanka city, वीर्यात् valour, प्रविष्टः increasing, तदैव like that, वयम् knowing this, व्यथिताः worried

अथवा or else, स्वयम् by himself, कृतान्तः god of death, तव your, विनाशाय for destruction, अप्रतितर्किताम् inconceivable recourse, मायाम् conceit, विधाय right knowledge, रामरूपेण in the form of Rama, आगतः would have come.

व्यक्तम् it is evident, एषः this, महायोगी great yogi, सनातनः eternal, अनादिमध्यनिधनः who has no beginning, middle or end, महतः great, परमः supreme, महान् greater than, (ignorance), परमः supreme, धाता sustainer, शङ्खचक्रगदाधरः holder of conch, discus, mace, श्रीवत्सवक्षाः Srivatsa symbol on his chest, नित्यश्रीः ever rich, अजय्यः invincible, शाश्वतः everlasting, ध्रुवः steady, परमात्मा supreme soul, सत्यपराक्रमः of truthful valour, सर्वलोकेश्वरः Lord of all worlds, श्रीमान् prosperous, महाद्युतिः mass of brilliance, विष्णुः Lord Vishnu, लोकानाम् for all worlds, हितकाम्यया wellwisher, मानुषम् mortal, रूपम् form, आस्थाय come, वानरत्वम् Vanara form, उपागतैः has come, सर्वैः all, देवैः gods, परिवृतः surrounded by, सराक्षसपरीवारम् along with all Rakshasas, त्वाम् you, हतवान् killed

जनस्थाने at Janasthana, बहुभिः many, राक्षसैः Rakshasa, वृतः surrounded by, तवभ्राता your brother, खरः Khara, हतःgot killed, तदैव so also, असौ He is, मानुषः mortal, न not, यदैव so also, हनुमान् Hanuman, सुरैरपि even gods, दुष्प्रवेशाम् difficult to enter, लङ्कांनगरीम् Lanka city, वीर्यात्, प्रविष्टः entered, तदैव that time, वयम् I, व्यथिताः got perturbed

राक्षसपुङ्गवः foremost among the Rakshasas, ऐश्वर्यस्य by wealth, देहस्य life, स्वजनस्य by own people, विनाशाय destruction, सीताम् at Sita, अकस्मात् suddenly, अभिकामः passion, असि you developed

आत्मस्वदूषण dishonouring your own wives, मे me, प्रभो king, वसुधायाः goddess of earth, वसुधाम् tolerant, श्रियः prosperous, श्रीम् goddess of fortune, भर्तृवत्सलाम् fond of her husband, सर्वानवद्याङ्गीम् charming in all respects, विजने lonely, अरण्ये in the forest, शुभाम् auspicious, दीनाम् desperate, तांसीताम् she, Sita, छद्मना disguise, आनयित्वा brought, मैथिलीसङ्गमे union with Mythili, कृतम् action, तंकामम् her desire, अप्राप्यचैव before you cherished your desire, पतिव्रतायाः by a chaste woman, तपसा austerity, दग्धःअसि got burnt, नूनम् surely

अवश्यमेव surely, लभते will get, पापस्य sinful, कर्मणः action, फलं result, घोरं terrific, पर्यागते will follow, काले when time comes कर्ता doer, नास्त्यत्र destroyed, संशयः no doubt

सर्वभूतानाम् at all beings, सर्वदा always, अलक्षणः without reason, मृत्युः death, नास्ति not, तवतावत् to you also, अयम् this, मैथिलीकृतलक्षणः on account of getting Mythili

अल्पपुण्या stock of merit was less, अहंतु I and you, घोरे terrible, शोकसागरे ocean of grief, पतिता tumbled, या from that, चित्रस्रगम्भरा picturesque robes, अनुरूपेण and the like, विमानेन by aerial car, कैलासे Kailasa, मन्दरे Mandara, मेरौ Meru, तथा so also, चैत्ररथे by the Chaitra chariot, वने gardens, सर्वेषु all over, देवोद्यानेषु divine gardens, विहृत्य sporting, तान् तान् different, विविधान् various, देशान् lands, पश्यन्ति seen, अतुलया matchless, श्रिया splendour, यामि night, सा, वीर hero, तव your, वधात् killed, कामभोगेभ्यः sensual pleasures, भ्रम्शिता fallen down, अस्मि I, सैव pleasures, अन्येव another, सम्वृत्ताअस्मि I am surrounded by, धिक् What a pity, राज्ञाम् royal, श्रियः fortunes, चञ्चलाः fleeting

हा Ha, मे my, वैधव्यदायिनी widowed, पश्चिमा dead, दशा state, सम्प्राप्ता attained, या such, मन्दया foolish, मया to me, कदाचिदपि never, सम्बुद्धा this stage, नासीत् not thought

मम my, नाथाः protectors, दृप्तारिमर्दनाः capable of crushing enemies, शूराः warriors, प्रख्यातबलपौरुषाः famous for their pride of their strength, अकुतश्चिद्भयाः no fear from any quarter, इति thus, दृढा conviction, मतिः in my mind

राजन् king, स्निग्धेन्द्रनीलनीलम् like a dark shining sapphire, प्रांशुशैलोपमम् mountain like body, महत् great, केयूराङ्गदवैदूर्यमुक्ताहारस्रगुज्ज्वलम् Keyuras, Angadas, necklaces of cat's eye gems and pearls, विहारेषु at sporting time, अधिकम् very, कान्तम् bright, सङ्ग्रामभूमिषु on the battlefield, दीप्तम् glowing, यत् those, तेशरीरम् on your body, आभरणभाभिः lustre of jewels, विद्युद्भिः flashes of lightning, तोयदःइव like rainy clouds, भाति shining, पुनः again, दुर्लभसम्पर्शम् difficult to touch, अद्य today, तीक्ष्णैः sharp, नैकशरैः numerous arrows, चितम् fixed, श्वाविधः cut to pieces, शलकैःयद्वत् since darts, लग्नैः stuck to, निरन्तरम् ever, मर्मसु vital parts, स्वर्पितैः inserted, बाणैः arrows, सम्ञ्छिन्नस्नायुबन्धनम् concealed to perform ablution, क्षितौ broken, निपतितम् fallen, श्यामम् dark, रुधिरच्छवि soaked in blood, वज्रप्रहाराभिहतः hit by thunderbolt, विकीर्णः crushed, पर्वतःइव like mountain, तदेव in that way, परिष्वक्तुम् to embrace, न शक्यते not possible

त्रैलोक्यवसुभोक्तारम् enjoyer of the treasures of the three worlds, महत् great, त्रैलोक्यद्वेगदम् annoyer of the three worlds, लोकपालानाम् able to win ruler of the three worlds, जेतारम् conqueror of the world, शङ्करस्य Shankara's, क्षेप्तारम् lifted the seat

रिपुसन्निधौ in the presence of enemy, ओजसा commanded, दृप्तवाक्यानाम् harsh words, वक्तारम् uttered, स्वयूथभृत्यगोप्तारम् protected his own brand, भीमकर्मणाम् who indulged in terrible deeds, हन्तारम् killed

नैकयज्ञविलोप्तारम् obstructed performance of sacrificial rituals, स्वजनस्य च his own, त्रातारम् protected, धर्मव्यवस्थाभेत्तारम् who violated code of conduct, आहवे in combat, मायास्रष्टारम् by conjuring tricks

लङ्काद्वीपस्य in the island of Lanka, गोप्तारम् one who conceals, भीमकर्मणाम् terrible deeds, कर्तारम् did, अस्माकम् for his own, कामभोगानाम् sexual pleasures, दातारम् provided, रथिनाम् among the providers of sensual pleasures, वरम् foremost

राक्षसेश्वर Lord of Rakshasas, महार्हेषु best beds, शयनेषु sleep, शयित्वा now lying, इह here, धरण्याम् on ground, रेणुगुण्ठितः covered with dust, कस्मात् where are you, प्रसुप्तः sleeping, असि you are

बन्धुजनेन relatives, हीना disconnected, नाथेन by husband, त्वया च you also, हीना forsaken, कामभोगैश्च by sensual pleasures, विहीना deprived of साअहम् I shall, शाश्वतीः permanently, समाःfor long, शोचिष्ये grieve.

त्वम् you, कृपणाम् kindly, माम् me, इह from here, विहाय leaving, कस्मात् where, गन्तुम् going, इच्छसि desiring, दीनाम् desperate, विलपतीम् crying, मन्दाम् stricken, माम् me, किंवा why not, नाभिभाषसे not replying to me

इष्टदार one who is a lover of his wives, भ्रष्टलज्जावकुण्ठितान् removing their veils, बहिः out, निष्पतितान् leaving their abode, ते to you, सर्वान् all, दारान् gate, पश्य see, दृष्टवा seeing, कथं न कुप्यसि how is it that you are not angry?

राजन् king, नैकाः noble lineage, पतिव्रताः chaste women, धर्मरताः righteous, गुरुशुश्रूषणे in the service of elders, रताः remained, याः those, कुलस्त्रियः noble women, त्वया by you, विधवाः widowed, शोकाभितप्ताभिः tormented in sorrow, ताभिः they also, शप्तं curse, परवशंगतः under the sway of the enemy, तदा then, त्वया by you, विप्रकृताभिः having done wrong action, यत् because of that, शप्तम् curse, तत् that, आगतम् has come on you

राजान् king, तेतेजसा your brilliance, लोकान् world, आक्रम्य invaded, शौण्डीर्यमानिना proud of your heroism, क्षुद्रम् mean, इदम् this, नारीचौर्यम् act of abducting a woman, कथं च नाम how did you, कृतम् do

युद्धे in the war, कदाचित् indeed, ते you, कातर्यम् cowardly, अहम् I, न संस्मरामि not remember, तत्तु such, भाग्यविपर्यासात् the adverseness of fate, नूनम् surely, ते you, पक्वलक्षणम् sign of destruction

त्वत्कृते by that action of yours, सःअयम् this, मूलहरः very root destroyed, महान् major, अनर्थः disaster, निर्वृत्तः extermination, सर्वम् all, इदम् thus, राक्षसंकुलम् Rakshasa clan, त्वया by you, अनाथम् orphaned, कृतम् done

त्वम् you, सुकृतम् good work, दुष्कृतं च evil deeds, गृहीत्वा taking, स्वाम् you, गतिम् death, गतः went, त्वद्विनाशेन by your death, दुःखिताम् I am wailing, आत्मानम् about myself, अनुशोचामि thinking of

त्वया by you, हेत्वर्थयुक्तम् meaningful and reasonable, विधिवत् according to tradition, श्रेयस्करम् beneficial, अदारुणम् agreeable, हेतुमत् with reason, विभीषणेन by Vibheeshana, अभिहितम् very good, न कृतम् not done

नीलजीमूतसङ्काशः resembling dark cloud in colour, पीताम्बरशुभाङ्गद clad in yellow silk, स्वगात्राणि your own limbs, विनिक्षिप्य thrown down broken, रुधिराप्लुतः covered with blood, किम् why, शेषे lying

त्तिष्ठ get up, उत्तिष्ठ rise, नवे fallen, परिभवे insult, कृते deed, किम् why, शेषे lying, अद्य today, सूर्यरश्मयः radiance of the sun, निर्भयाः without fear, लङ्काम् Lanka, प्रविष्टाः entered

रणमेदिनीम् on the battlefield, प्रियामिव like a loved one, उपसंगृह्य embracing, किम् why, शेषे sleep, माम् me, अप्रियामिव not dear, अभिभाषितुम् not answering, कस्मात् with me, नेच्छसि not willing

सा she, इत्येवम् in this way, विलपन्ति wailing, बाष्पपर्याकुलेक्षणा eyes filled with tears, स्नेहोपस्कन्नहृदया heart filled with extreme love, तदा then, मोहम् delusion, उपागमत् had overcome

सपत्नयः with cowives, तथागताम् who had come, ताम् they, समुत्थाप्य dead, भृशातुराः coming quickly, रुदन्त्यः crying aloud, भृशम् quickly, रुदन्तिम् roaring, पर्यवस्थापयामासुः lifted her up

सा she, इत्येवम् in this manner, उच्यमाना speakingconsoling, तदा then, अस्रेण with tears, स्तनौ on breast, सुनिर्मलम् pure tears, वक्त्रम् face, स्नापयन्ती bathing, सशब्दम् again with great aloud, प्ररुरोद ह again wept

ततः then, धीमान् wise, धर्मज्ञः righteous, विभीषणः Vibheeshana, बुद्ध्या thinking, विमृश्य submission, धर्मार्थसहितम् wholesome and righteous, हितम् good, इदम् this, वचः words, उवाच spoke

सर्वाहिते doing harm to all, रतः remained, एषःरावणः this Ravana, गुरुगौरवात् does not deserve respect of elder brother, पूज्योऽपि prayers, भ्रातृरूपः in brother form, मेशत्रुः my enemy, पूजाम् to worship, न अर्हते not deserve

तत् then, श्रुत्वा on hearing, परमप्रीतः very affectionately, धर्मभृताम् best in upholding virtue, वरः choicest, वाक्यकोविदः good at expression, रामः Rama, वाक्यज्ञम् words, विभीषणम् Vibheeshana, इदम् this, उवाच spoke

एषः like that, निशाचरः night ranger, अधर्मानृतसंयुक्तःकामम् full of unrighteousness and untrue, तु you, तेजस्वी energetic, बलवान् strong, सङ्ग्रामेषु in combat, नित्यशः always, शूरः च a hero

वैराणि for heroes, मरणान्तानि after death, नः no, प्रयोजनम् no use, निर्वृत्तम् hostility, अस्य his, संस्कारः obsequies, क्रियताम् be done, एषः in that, ममापि me also, तव your, यथा like that

विभीषणःVibheeshana, राघवस्य Raghava's, वचःwords, श्रुत्वा on hearing, त्वरमाणः hastened, हतम् killed, भ्रातरम् brother, रावणम् Ravana's, संस्कारयितुम् for his last rites, आरेभे performed

शकटान् carts, दारुरूपाणि excellent, अग्नीनवै fires maintained by Ravana, तथा that way, याजकान् priests, तथा so also, चन्दनकाष्ठानि sandalwood, विविधानि many kinds, काष्ठानि wood, सुगधनीनि fragrant, अगरूणि perfumes, गन्धांश्च sandal, तथा similarly, सुरभीन् sweet smelling odours, मणिमुक्ताप्रवाळानि gems, pearls and corals, राक्षसः Rakshasa, निर्यातयति proceeded

अश्रुपूर्णमुखाः face bathed in tears, सर्वे all, द्विजाः priests, क्षौमवासनम् final beatitude, विविधैः several, तूर्यघोषैः with sound of musical instruments, स्तुवद्भिः च hailed, अभिनन्दितम् singing in praise, राक्षसाधीशम् Rakshasa Lord, रावणम् Ravana, सौवर्णीम् golden, दिव्याम् wonderful, शिबिकाम् cart, आरोप्य lifted up, चित्राभिः pictures, प्ताकाभिश्च flags also, सुमनोभिः beautiful, चित्रिताम् pictures, तांशिबिकाम् that cart, उत्क्षिप्य consecrating by sprinkling, विभीषणपुरोगमाःVibheeshana in forefront, काष्ठानि logs of wood, गृह्य taking, दक्षिणाभिमुखाः faces turned to southern side, भेजिरे placed

तानि the women, सर्वाणि all, अन्तःपुराणि from the gynaeceum, रुदमानानि weeping aloud, सर्वतः all sides, सत्वरम् hastened, प्लवमानानि at quick paces, पृष्ठतः sobbing, अनुययुः followed

राक्षसेन्द्रस्य honour of the ruler of Rakshasas, अनुक्रमम् proceeding in sequence, पितृमेधम् sacrificial ceremony for ancestors, प्रचक्रुः started, दक्षिणप्राच्याम् south east, वेदिं च altar, यथास्थानम् proper place, पावकम् fire

सर्वाणि everything, दारुपात्राणि wooden vessels, आरणिम् wooden ladle to kindle fire, उत्तरारणिम् wooden spoon, मुसलम् wooden pestle, अन्यं च and other, यथास्थानम् at the right place, दत्त्वा placed, विचक्षणा: the learned

विभीषणसहायाः along with Vibheeshana, ते you, दीनमानसाः desperate feeling, रावणम् Ravana, गन्धैः sandal, माल्यैःgarlands, विविधैः several, वस्त्रैश्च clothes, अलङ्कृत्य decorated, तदा then, बाष्पपूर्णमुखाः eyes dimmed with tears, लाजैः parched grain अवाकिरन्तिस्म sprinkled

स्त्रीषु women also, पुरीम् Lanka, प्रविष्टासु on entering, सर्वासु all over, राक्षसीषु Rakshasa women, विभीषणः Vibhishana, तदा then, रामपार्श्वम् towards Rama, उपागम्य came towards, विनीतवत् submissive manner, अतिष्ठत् standing